JUŻ PRZEPADŁO, BUDUJ!

CZYLI JAK STASZIC W DĄBROWIE GÓRNICZEJ BUDOWANO

W latach 20. i 30. na terenie Dąbrowy Górniczej (a właściwie nawet wychodząc poza jej administracyjne granice) zrealizowano dwa sztandarowe projekty urbanistyczne – osiedla Legionowo i Staszic. Szczegółowy plan zabudowania terenów na Staszicu został opracowany na początku 1933 roku pod kierownictwem budowniczego miejskiego Cezarego Uthke. Nader ciekawa to postać – działacz socjalistyczny, jako artylerzysta służył w 23 pułku artylerii polowej (czyli w późniejszym będzińskim 23 pal), komendant Związku Strzeleckiego w Zagłębiu. Współtworzył lokalne struktury Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego oraz – w 1927 – RKS „Zagłębie” Dąbrowa Górnicza, który to klub w tym roku będzie obchodził 95-lecie swojego istnienia. W latach 1932-39 zatrudniony był przez Zarząd Miejski w Dąbrowie Górniczej w charakterze kierownika Wydziału Komunalnego.

Cezary Uthke

Szczegółowo proces projektowania nowej kolonii został opisany w III tonie (cz. 1) monografii Dąbrowy Górniczej, zatem tutaj tekst potraktujemy bardziej skrótowo, skupiając się na niepublikowanych w monografii fotografiach, znajdujących się w zbiorach Muzeum Miejskiego „Sztygarka”. 

Prace koncepcyjne trwały przez kilka lat, jednocześnie z zaczętą już budową osiedla. Po sugestiach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (koniecznych, gdyż inwestycje miejskie obejmowały, przynajmniej częściowo, tereny nie należące do miasta!) w 1936 roku opracowano nowy plan zabudowy. Ten również nie spodobał się Ministerstwu, które działania miasta uznały za… samowolkę!

Fragment mapy z 1930 r. z dość schematycznie zaznaczonym zasięgiem terytorialnym miasta Dąbrowa Górnicza.

Łąki na wschód (na prawo) od istniejącej wśród "oczek wodnych" zabudowy, na których zaplanowano budowę nowego osiedla.

Kolonia Staszic od samego początku charakteryzowała się dużą funkcjonalnością. Powstała w latach 1933-36 (głównie z inicjatywy C. Uthke) architektura obejmowała modernistyczne wille w ogrodach, budowane na podstawie kilku uniwersalnych planów z możliwością indywidualnych modyfikacji. Według słów B. Krasnowolskiego (Przekształcenia urbanistyczne…, Dąbrowa Górnicza, t. III, cz. 1, s. 528): „Charakterystycznymi cechami tej architektury są zróżnicowane bryły z wysokimi dachami, pierwotnie krytymi ceramiczną dachówką. W dachach lokalizowano facjaty, które zwiększały powierzchnię użytkową, a zarazem wzbogacały plastycznie wyraz całości.

 Praca wre niczym na kwarantannie ;)

A oto jej efekty: